Μάθε, γιε μου, για την κρίση και το παράδοξο".
Ο John Lichfield είναι ανταποκριτής της βρετανικής εφημερίδας Independent στο Παρίσι. Τέλειος γνώστης των ευρωπαϊκών θεμάτων αλλά και αιχμηρός γραφιάς, επέλεξε μια μέθοδο με την οποία αρκετοί συγγραφείς προσεγγίζουν τα αυτονόητα: τη συζήτηση του ώριμου με τον νέο άνδρα, του πατέρα που κουβεντιάζει με το γιο προτού τον βάλει για ύπνο ή του πατέρα με την κόρη. Φυσικά ο γιος - εύρημα του Lichfield, παρά την παιδική προσέγγιση, δείχνει να γνωρίζει όρους που ακόμη στην Ελλάδα είναι απρόσιτοι όχι μόνο στους φοιτητές αλλά και σε υπουργούς Οικονομίας ή Οικονομικών. Ο συγγραφέας δείχνει να παίζει με τις λέξεις και χρησιμοποιεί αρκετές με ελληνική ρίζα, όπως crisis, paradox, hyenas, κ.λπ. Το κείμενο, σε ελληνική απόδοση, από τον Κλέαρχο Τσαουσίδη, κατά το δυνατό πιο πιστή στο πρωτότυπο, είναι το ακόλουθο:
- Μπαμπά, γιατί οι τράπεζες κυνηγάνε τους φουκαράδες Έλληνες;
- Καλή ερώτηση…
- Μπαμπά, μπαμπά, ποιες είναι οι........
«οικονομικές αγορές» που έγιναν μπαμπούλας για τους Έλληνες και το ευρώ;
- Λοιπόν, γιε μου, είναι τα hedge funds, τα pension funds και οι εμπορικοί κλάδοι των μεγάλων τραπεζών.
- Ναι, μπαμπά, αλλά δεν είναι οι ίδιες τράπεζες για τις οποίες οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου πριν από λίγο ξοδέψανε δισεκατομμύρια ευρώ, λιρών και δολαρίων για να τις σώσουν από τις συνέπειες της δικής τους απληστίας και βλακείας;
- Ε, ναι γιε μου.
- Και δεν είναι αυτές οι ίδιες τράπεζες, μπαμπά, που τώρα στοιχηματίζουν τα ίδια δισεκατομμύρια για να βγάλουν παράδες από το αν κάποιες από τις ίδιες αυτές κυβερνήσεις είναι στο χείλος του γκρεμού ή όχι;
- Ε, ναι, γιε μου.
- Κι αυτές οι χώρες, και η Ελλάδα μαζί τους, θα ήταν τόσο βαθιά χωμένες στο κόκκινο, αν δεν έδιναν όλα αυτά τα δισεκατομμύρια στις τράπεζες που τώρα ορμάνε να τις φάνε; Δεν ήταν η παγκόσμια οικονομία που πετάχτηκε στη χωματερή από το τραπεζικής έμπνευσης χρέος και την καθοδηγούμενη από τις τράπεζες κερδοσκοπία;
- Λοιπόν, γιε μου, ναι, αυτό είναι εν μέρει σωστό, αλλά κάποιες χώρες, και ειδικά η Ελλάδα, ζούσαν για χρόνια πάνω από τα όριά τους. Στην Ελλάδα, π.χ. δικηγόροι, γιατροί, ιδιοκτήτες εστιατορίων και πάμπλουτοι εφοπλιστές στην πραγματικότητα δεν πληρώνουν φόρο εισοδήματος αλλά απαιτούν να ζουν σε ένα άψογα οργανωμένο και σύγχρονο κράτος.
- Εντάξει, μπαμπά, το καταλαβαίνω αυτό. Είναι κακό να το κάνουν αυτό. Αλλά δεν εξακολουθεί να είναι η περίπτωση που οι τράπεζες δαγκώνουν το χέρι που τις ταΐζει;
- Ε, όχι γιε μου, είναι χειρότερο κι απ’ αυτό. Είναι σαν να παραπονιούνται οι τράπεζες ότι οι κυβερνήσεις είναι γυμνές αφού τους έχουν πάρει (οι τράπεζες) τα ρούχα τους. Αλλά οι αγορές (βλέπε τράπεζες) δεν σκέφτονται έτσι. Όταν μυρίζουν αίμα, ορμάνε σαν τις ύαινες που κυνηγούν μια κουτσή ζέμπρα. Αυτό λέγεται τραπεζική ευκαιρία.
- Και γιατί, μπαμπάκα μου, την πέφτουν ξαφνικά στους Έλληνες; Δε μαζεύανε τις ελιές τους τόσα χρόνια;
- Ναι, παιδί μου, αλλά οι αγορές παρατήρησαν δυο πράγματα: πρώτο, ότι η ελληνική κυβέρνηση ομολόγησε πως το έλλειμμα στον προϋπολογισμό της χώρας πέρσι ήταν στο 12,7% του Εθνικού Ακαθάριστου Προϊόντος -το διπλάσιο απ’ ό,τι η προηγούμενη κυβέρνηση θεωρούσε. Ίσως να μην ήταν τόσο ψηλό στην πράξη. Η νέα κυβέρνηση της Αθήνας μυρίστηκε ότι θα μπορούσε να το ανεβάσει, ώστε να κερδίσει τα εύσημα αν το ρίξει ραγδαία μέσα στο 2010. Αυτό λέγεται μυθικό ελληνικό σχήμα. Αλλά, μυθικό ή μη, αρκούσε για να οσμιστούν αίμα -ή χρήμα- οι αγορές.
- Και το δεύτερο που παρατήρησαν οι αγορές, μπαμπά;
- Σ’ αυτό ερχόμουν τώρα, παιδί μου. Γνώριζαν ότι η Ελλάδα δεν έχει δικό της εθνικό νόμισμα. Ανήκει στη ζώνη του ευρώ. Δεν μπορούσε να υποτιμήσει λοιπόν το νόμισμά της. Το χειρότερο: Σύμφωνα με τους κανόνες της ένταξης στο ευρώ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν μπορεί να παρέμβει για να βοηθήσει ένα κράτος μέλος που στριμώχτηκε. Ήταν δηλαδή σαν η Ελλάδα -και οι άλλες χώρες του ευρώ με μεγάλα χρέη, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία- να μην έχουν κεντρικές τράπεζες που θα τις βοηθούσαν στη διάρκεια μιας κρίσης.
- Κι έτσι τι έκαναν οι «χρηματαγορές», μπαμπά;
- Το ρίξανε στον τζόγο, παιδί μου, στοιχηματίζοντας για μια πιθανή ελληνική «πτώχευση», δηλαδή να χρεωκοπήσει η Ελλάδα και να μην μπορεί να πληρώσει τα χρέη της. Κάνοντας αυτό καθιστούσαν πιο πιθανό ότι η Ελλάδα θα όδευε στη χρεωκοπία, αυξάνοντας το κόστος που θα κατέβαλλε η Αθήνα για να εξυπηρετήσει το πάνω από 300 δισ. ευρώ συσσωρευμένο χρέος της. Μ’ άλλα λόγια, για τις «αγορές» ήταν ένας μονόδρομος, ένα στοίχημα χωρίς ενδεχόμενο απωλειών, εκτός κι αν παρενέβαινε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Και τι έγινε, μπαμπά;
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση δήλωσε ότι θα «βάλει πλάτη» στην Ελλάδα, αλλά ακόμη δεν… Αν οι αγορές συνεχίσουν να στοιχηματίζουν υπέρ της ελληνικής πτώχευσης, είπαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, θα χάσουν διότι οι άλλες χώρες του ευρώ θα βρουν κάποιο τρόπο να παρακάμψουν τους κοινοτικούς κανόνες και να δώσουν στην Ελλάδα χρήματα. Σε αντάλλαγμα η Ελλάδα αναγκάστηκε να συμφωνήσει σε επώδυνες αλλαγές για να μειώσει τουλάχιστον κατά τέσσερις εκατοστιαίες μονάδες το έλλειμμα στον προϋπολογισμό της φέτος.
- Ε, μπαμπά, αυτό εύκολο δεν είναι, αφού οι Έλληνες είχαν έλλειμμα το 2009 στο 12,7%;
- Εντάξει, παιδί μου, αλλά «οι αγορές» διάλεξαν να δεχτούν αυτό το νούμερο και τώρα κολλήσανε πάνω του. Μιλάμε για «ρεαλισμό της αγοράς», που δεν είναι το ίδιο πράγμα με τον αληθινό ρεαλισμό. Και στην πράξη η νέα ελληνική κυβέρνηση παίρνει για τα ελληνικά δεδομένα πολύ σκληρά αλλά απαραίτητα μέτρα, συμπεριλαμβανομένου ενός σχεδίου που θα κάνει τους δικηγόρους, γιατρούς και εστιάτορες να πληρώνουν κάποιο φόρο εισοδήματος (σ.τ.μ.:που δεν πλήρωναν ποτέ...).
- Αλλά, μπαμπά μου, γιατί η Ε.Ε. δεν δίνει στους Έλληνες τα χρήματα και να πει στις αγορές να πάνε να…
- Σους, παιδί μου, όχι κακά λόγια. Να που τώρα ερχόμαστε σε ένα άλλο είδος ρεαλισμού, τον «πολιτικό ρεαλισμό». Οι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ειδικά οι βλοσυροί Γερμανοί, ήθελαν να είναι βέβαιες ότι η Αθήνα θα 'πρεπε να αρχίσει να παίρνει το φάρμακό της προτού της δώσουνε το γλυκάκι της. Θυμάσαι τον μύθο του Αισώπου με το μυρμήγκι και τον τζίτζικα; Εντάξει, ο Αίσωπος ήταν Έλληνας, αρχαίος βέβαια, αλλά σύμφωνα με τους Γερμανούς οι σύγχρονοι Έλληνες είναι τζίτζικες.
- Αυτό είν’ όλο, μπαμπά;
- Όχι, παιδί μου; Η «κρίση» πιέζει προς τα κάτω την αξία του ευρώ έναντι του δολαρίου, κάτι που οι Γερμανοί και κάποιοι άλλοι μάλλον το θέλουν, μια που θα κάνει πιο ανταγωνιστικές τις οικονομίες τους. Σαν τον αμαρτωλό που θέλει ν’ αγιάσει, αλλά… όχι ακόμη, θέλουν κι αυτοί η ελληνική κρίση να τελειώσει, αλλά όχι αμέσως.
- Αυτό δεν είναι επικίνδυνο παιχνίδι, μπαμπά;
- Ναι, παιδί μου.
- Ε, τότε;
- Είναι ακόμη κάπως θολό. Οι «αγορές» -χιλιάδες άνθρωποι που παίζουν πόκερ ταυτόχρονα- προσπαθούν ακόμη να βρουν τον καλύτερο τρόπο να βγάζουν λεφτά από τη νέα κατάσταση. Θα συνεχίσουν να στοιχηματίζουν για την ελληνική πτώχευση; Ή τώρα θα στοιχηματίζουν πώς όλα θα πάνε καλά;
- Είναι σοβαρός τρόπος αυτός να κυβερνάς τον κόσμο, μπαμπά;
- Όχι, γιε μου, αλλά σκέψου κι αυτό. Η κρίση τρομοκράτησε τους Έλληνες. Μπορεί τώρα να βάλουν τάξη στα του οίκου τους, κάτι που μακροπρόθεσμα να αποδειχτεί θετικό γι’ αυτούς. Η κρίση, που είναι ελληνική λέξη, παιδί μου, τρόμαξε και την Ε.Ε., ακόμη και τους αυστηρούς Γερμανούς. Οι αρχικοί κανόνες για το ευρώ -καλοί κανόνες για καλούς καιρούς, κακοί κανόνες για κακούς καιρούς- πιθανότατα θα αλλάξουν. Κάτι θα γίνει ώστε να μπορεί η Ε.Ε. να βοηθά τις χώρες που τις στραγγαλίζουν, ώστε στο μέλλον οι αγορές να μη μυρίζουν αίμα και χειροτερεύουν τα προβλήματα και των στραγγαλιστών.
- Άρα από το κακό μπορεί να προκύψει κάτι καλό; Πώς λέγεται αυτό μπαμπά;
- Παράδοξο, παιδί μου। Είναι επίσης ελληνική λέξη. Άντε τώρα, παιδάκι μου, ώρα για ύπνο.
- Μπαμπά, γιατί οι τράπεζες κυνηγάνε τους φουκαράδες Έλληνες;
- Καλή ερώτηση…
- Μπαμπά, μπαμπά, ποιες είναι οι........
«οικονομικές αγορές» που έγιναν μπαμπούλας για τους Έλληνες και το ευρώ;
- Λοιπόν, γιε μου, είναι τα hedge funds, τα pension funds και οι εμπορικοί κλάδοι των μεγάλων τραπεζών.
- Ναι, μπαμπά, αλλά δεν είναι οι ίδιες τράπεζες για τις οποίες οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου πριν από λίγο ξοδέψανε δισεκατομμύρια ευρώ, λιρών και δολαρίων για να τις σώσουν από τις συνέπειες της δικής τους απληστίας και βλακείας;
- Ε, ναι γιε μου.
- Και δεν είναι αυτές οι ίδιες τράπεζες, μπαμπά, που τώρα στοιχηματίζουν τα ίδια δισεκατομμύρια για να βγάλουν παράδες από το αν κάποιες από τις ίδιες αυτές κυβερνήσεις είναι στο χείλος του γκρεμού ή όχι;
- Ε, ναι, γιε μου.
- Κι αυτές οι χώρες, και η Ελλάδα μαζί τους, θα ήταν τόσο βαθιά χωμένες στο κόκκινο, αν δεν έδιναν όλα αυτά τα δισεκατομμύρια στις τράπεζες που τώρα ορμάνε να τις φάνε; Δεν ήταν η παγκόσμια οικονομία που πετάχτηκε στη χωματερή από το τραπεζικής έμπνευσης χρέος και την καθοδηγούμενη από τις τράπεζες κερδοσκοπία;
- Λοιπόν, γιε μου, ναι, αυτό είναι εν μέρει σωστό, αλλά κάποιες χώρες, και ειδικά η Ελλάδα, ζούσαν για χρόνια πάνω από τα όριά τους. Στην Ελλάδα, π.χ. δικηγόροι, γιατροί, ιδιοκτήτες εστιατορίων και πάμπλουτοι εφοπλιστές στην πραγματικότητα δεν πληρώνουν φόρο εισοδήματος αλλά απαιτούν να ζουν σε ένα άψογα οργανωμένο και σύγχρονο κράτος.
- Εντάξει, μπαμπά, το καταλαβαίνω αυτό. Είναι κακό να το κάνουν αυτό. Αλλά δεν εξακολουθεί να είναι η περίπτωση που οι τράπεζες δαγκώνουν το χέρι που τις ταΐζει;
- Ε, όχι γιε μου, είναι χειρότερο κι απ’ αυτό. Είναι σαν να παραπονιούνται οι τράπεζες ότι οι κυβερνήσεις είναι γυμνές αφού τους έχουν πάρει (οι τράπεζες) τα ρούχα τους. Αλλά οι αγορές (βλέπε τράπεζες) δεν σκέφτονται έτσι. Όταν μυρίζουν αίμα, ορμάνε σαν τις ύαινες που κυνηγούν μια κουτσή ζέμπρα. Αυτό λέγεται τραπεζική ευκαιρία.
- Και γιατί, μπαμπάκα μου, την πέφτουν ξαφνικά στους Έλληνες; Δε μαζεύανε τις ελιές τους τόσα χρόνια;
- Ναι, παιδί μου, αλλά οι αγορές παρατήρησαν δυο πράγματα: πρώτο, ότι η ελληνική κυβέρνηση ομολόγησε πως το έλλειμμα στον προϋπολογισμό της χώρας πέρσι ήταν στο 12,7% του Εθνικού Ακαθάριστου Προϊόντος -το διπλάσιο απ’ ό,τι η προηγούμενη κυβέρνηση θεωρούσε. Ίσως να μην ήταν τόσο ψηλό στην πράξη. Η νέα κυβέρνηση της Αθήνας μυρίστηκε ότι θα μπορούσε να το ανεβάσει, ώστε να κερδίσει τα εύσημα αν το ρίξει ραγδαία μέσα στο 2010. Αυτό λέγεται μυθικό ελληνικό σχήμα. Αλλά, μυθικό ή μη, αρκούσε για να οσμιστούν αίμα -ή χρήμα- οι αγορές.
- Και το δεύτερο που παρατήρησαν οι αγορές, μπαμπά;
- Σ’ αυτό ερχόμουν τώρα, παιδί μου. Γνώριζαν ότι η Ελλάδα δεν έχει δικό της εθνικό νόμισμα. Ανήκει στη ζώνη του ευρώ. Δεν μπορούσε να υποτιμήσει λοιπόν το νόμισμά της. Το χειρότερο: Σύμφωνα με τους κανόνες της ένταξης στο ευρώ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν μπορεί να παρέμβει για να βοηθήσει ένα κράτος μέλος που στριμώχτηκε. Ήταν δηλαδή σαν η Ελλάδα -και οι άλλες χώρες του ευρώ με μεγάλα χρέη, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία- να μην έχουν κεντρικές τράπεζες που θα τις βοηθούσαν στη διάρκεια μιας κρίσης.
- Κι έτσι τι έκαναν οι «χρηματαγορές», μπαμπά;
- Το ρίξανε στον τζόγο, παιδί μου, στοιχηματίζοντας για μια πιθανή ελληνική «πτώχευση», δηλαδή να χρεωκοπήσει η Ελλάδα και να μην μπορεί να πληρώσει τα χρέη της. Κάνοντας αυτό καθιστούσαν πιο πιθανό ότι η Ελλάδα θα όδευε στη χρεωκοπία, αυξάνοντας το κόστος που θα κατέβαλλε η Αθήνα για να εξυπηρετήσει το πάνω από 300 δισ. ευρώ συσσωρευμένο χρέος της. Μ’ άλλα λόγια, για τις «αγορές» ήταν ένας μονόδρομος, ένα στοίχημα χωρίς ενδεχόμενο απωλειών, εκτός κι αν παρενέβαινε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Και τι έγινε, μπαμπά;
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση δήλωσε ότι θα «βάλει πλάτη» στην Ελλάδα, αλλά ακόμη δεν… Αν οι αγορές συνεχίσουν να στοιχηματίζουν υπέρ της ελληνικής πτώχευσης, είπαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, θα χάσουν διότι οι άλλες χώρες του ευρώ θα βρουν κάποιο τρόπο να παρακάμψουν τους κοινοτικούς κανόνες και να δώσουν στην Ελλάδα χρήματα. Σε αντάλλαγμα η Ελλάδα αναγκάστηκε να συμφωνήσει σε επώδυνες αλλαγές για να μειώσει τουλάχιστον κατά τέσσερις εκατοστιαίες μονάδες το έλλειμμα στον προϋπολογισμό της φέτος.
- Ε, μπαμπά, αυτό εύκολο δεν είναι, αφού οι Έλληνες είχαν έλλειμμα το 2009 στο 12,7%;
- Εντάξει, παιδί μου, αλλά «οι αγορές» διάλεξαν να δεχτούν αυτό το νούμερο και τώρα κολλήσανε πάνω του. Μιλάμε για «ρεαλισμό της αγοράς», που δεν είναι το ίδιο πράγμα με τον αληθινό ρεαλισμό. Και στην πράξη η νέα ελληνική κυβέρνηση παίρνει για τα ελληνικά δεδομένα πολύ σκληρά αλλά απαραίτητα μέτρα, συμπεριλαμβανομένου ενός σχεδίου που θα κάνει τους δικηγόρους, γιατρούς και εστιάτορες να πληρώνουν κάποιο φόρο εισοδήματος (σ.τ.μ.:που δεν πλήρωναν ποτέ...).
- Αλλά, μπαμπά μου, γιατί η Ε.Ε. δεν δίνει στους Έλληνες τα χρήματα και να πει στις αγορές να πάνε να…
- Σους, παιδί μου, όχι κακά λόγια. Να που τώρα ερχόμαστε σε ένα άλλο είδος ρεαλισμού, τον «πολιτικό ρεαλισμό». Οι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ειδικά οι βλοσυροί Γερμανοί, ήθελαν να είναι βέβαιες ότι η Αθήνα θα 'πρεπε να αρχίσει να παίρνει το φάρμακό της προτού της δώσουνε το γλυκάκι της. Θυμάσαι τον μύθο του Αισώπου με το μυρμήγκι και τον τζίτζικα; Εντάξει, ο Αίσωπος ήταν Έλληνας, αρχαίος βέβαια, αλλά σύμφωνα με τους Γερμανούς οι σύγχρονοι Έλληνες είναι τζίτζικες.
- Αυτό είν’ όλο, μπαμπά;
- Όχι, παιδί μου; Η «κρίση» πιέζει προς τα κάτω την αξία του ευρώ έναντι του δολαρίου, κάτι που οι Γερμανοί και κάποιοι άλλοι μάλλον το θέλουν, μια που θα κάνει πιο ανταγωνιστικές τις οικονομίες τους. Σαν τον αμαρτωλό που θέλει ν’ αγιάσει, αλλά… όχι ακόμη, θέλουν κι αυτοί η ελληνική κρίση να τελειώσει, αλλά όχι αμέσως.
- Αυτό δεν είναι επικίνδυνο παιχνίδι, μπαμπά;
- Ναι, παιδί μου.
- Ε, τότε;
- Είναι ακόμη κάπως θολό. Οι «αγορές» -χιλιάδες άνθρωποι που παίζουν πόκερ ταυτόχρονα- προσπαθούν ακόμη να βρουν τον καλύτερο τρόπο να βγάζουν λεφτά από τη νέα κατάσταση. Θα συνεχίσουν να στοιχηματίζουν για την ελληνική πτώχευση; Ή τώρα θα στοιχηματίζουν πώς όλα θα πάνε καλά;
- Είναι σοβαρός τρόπος αυτός να κυβερνάς τον κόσμο, μπαμπά;
- Όχι, γιε μου, αλλά σκέψου κι αυτό. Η κρίση τρομοκράτησε τους Έλληνες. Μπορεί τώρα να βάλουν τάξη στα του οίκου τους, κάτι που μακροπρόθεσμα να αποδειχτεί θετικό γι’ αυτούς. Η κρίση, που είναι ελληνική λέξη, παιδί μου, τρόμαξε και την Ε.Ε., ακόμη και τους αυστηρούς Γερμανούς. Οι αρχικοί κανόνες για το ευρώ -καλοί κανόνες για καλούς καιρούς, κακοί κανόνες για κακούς καιρούς- πιθανότατα θα αλλάξουν. Κάτι θα γίνει ώστε να μπορεί η Ε.Ε. να βοηθά τις χώρες που τις στραγγαλίζουν, ώστε στο μέλλον οι αγορές να μη μυρίζουν αίμα και χειροτερεύουν τα προβλήματα και των στραγγαλιστών.
- Άρα από το κακό μπορεί να προκύψει κάτι καλό; Πώς λέγεται αυτό μπαμπά;
- Παράδοξο, παιδί μου। Είναι επίσης ελληνική λέξη. Άντε τώρα, παιδάκι μου, ώρα για ύπνο.
